“Vigonature” é o nome do novo Centro de Divulgación Ambiental Municipal de Vigo no cal se está transformando Vigozoo, unha nova entidade con marcados obxectivos ambientais e divulgativos dirixidos a todos os públicos. O cambio de nome é unha declaración de intencións, que deixa de lado a antiga extensa colección de fauna e lle da máis peso e importancia aos obxectivos educativos.
Así, o proceso de transformación do antigo Vigozoo incrementa o seu ritmo durante este primeiro trimestre do ano 2024. Os novos cambios está enfocados na zona da entrada, onde se está renovando a cartelería divulgativa existente na fachada exterior da entrada do parque xunto coa zona interior, onde en breve se iniciarán as obras de traslado e reubicación do actual parque infantil e a naturalización integral desta zona, que xunto co xa construído parque de aventura cambiará o antigo perfil e aspecto deste área.
A cartelería que se atopa na fachada exterior da entrada do parque está sendo renovada, dentro do proceso de transformación. Este conxunto de paneis divulgativos se renovan para mostrar os recursos educativos dispoñibles para o público visitante os distintos aspectos do novo parque ambiental. Cada panel conta con texto e imaxes mostra as novas instalacións existentes e os recursos educativos existentes (figura 1). Os paneis centrais acollen o novo nome do centro, unha pequena mensaxe de presentación, os horarios, calendario e prezos.
E o resto de paneis son temáticos con distintos contidos, por exemplo as novas actividades divulgativas en familia, nas que cada vez hai unha maior e variada oferta, destacando as visitas guiadas, os obradoiros, charlas interpretativas, cursos, conferencias, xogos ambientais e moitas experiencias que cada tempada vanse incrementando paulatinamente. Os contidos temáticos varían dende a astronomía, cambio climático, enriquecemento ambiental, meteoroloxía, plantación de sementes, robótica ambiental, fauna e biodiversidade, artrópodos, réptiles, camuflaxe animal, etc. A gran maioría das actividades familiares son os fins de semana, libres e de balde pero requiren unha reserva previa xa que as prazas ofertadas son limitadas, debido a limitación de espazos e recursos. Moitas das antigas instalacións animais están sendo reformadas e reconvertidas en aulas e zonas educativas temáticas, de forma que no futuro próximo, o público visitante poderá participar nun percorrido de estacións ou mundos educativos con actividades dirixidas e continuas durante toda a estancia no parque, elixindo as que máis lles interese segundo as súas necesidades e expectativas.
Outro panel esta adicado ás actividades escolares que son un dos piares fundamentais do noso programa de educación ambiental en vigor dende o pasado ano 2001. Aquí os auténticos protagonistas son os alumnos e alumnas dos distintos centros educativos que nos visitan xunto con seus mestres, e que poden elixir previamente entre varias experiencias de visita, obradoiros e actividades dirixidas adaptadas ao currículo escolar e a cada nivel educativo. Os espazos naturais municipais, a divulgación científica, a astronomía, a conservación da biodiversidade, as illas Cíes, o consumo responsable, o cambio climático, a etoloxía animal, os invertebrados, a fauna autóctona, o benestar animal, o enriquecemento ambiental, as especies exóticas invasoras ou a fauna ameazada galega son algúns dos temas que se tratan nas visitas escolares co obxectivo de ser un complemento aos contidos impartidos na escola e un recurso valioso para o mestre, con contidos diferentes en cada trimestre escolar, de forma que o centro escolar poder repetir varias veces a visita no mesmo ano co mesmo grupo.
Un terceiro panel está enfocado na divulgación da problemática das especies exóticas invasoras (EEI). Son especies introducidas de forma natural, accidental ou intencionada nun medio que non é o seu e que, despois de certo tempo, conseguen adaptarse ao el e colonizalo. Estas especies son a segunda causa de perda de biodiversidade no mundo, segundo o Programa das Nacións Unidas para o Desenvolvemento. Para abordar esta problemática, é fundamental implementar estratexias de xestión e control de especies invasoras. Isto pode incluír a erradicación ou control das poboacións invasoras, a restauración de hábitats afectados e medidas preventivas para evitar a introdución de novas especies en áreas vulnerables. Ademais, a educación ambiental ao público sobre os riscos asociados coa introdución de especies invasoras pode axudar a previr a súa propagación.
Outro panel está adicado aos obxectivos e metas de desenvolvemento sostible [ODS]. Adoptados a nivel mundial no ano 2015, cada obxectivo ten metas específicas que deben alcanzarse nos próximos 15 anos. Dende a nosa institución pretendemos divulgar e dar a coñecer estas metas que obrigan a toda a sociedade a aportar o seu esforzo, tanto os gobernos, coma o sector privado, a sociedade civil e por suposto persoas coma ti. Todos debemos aportar neste esforzo global para garantir o futuro. A Área de Medio Ambiente do Concello de Vigo é a responsable da xestión e control dos distintos espazos naturais municipais e do voluntariado ambiental. Dende aquí queremos dalos a coñecer e poñelos en valor. O Espazo Natural de Interese Local de o Vao e Baluarte son un referente nos procesos de recuperación ambiental dos sistemas dunares degradados; as sendas azuis, as rutas urbanas e de pequeno e longo percorrido, o humidal da Bouza, o río Lagares, os parques forestais e as zonas costeiras son elementos naturais valiosos, aquí poderás descubrilos e coñecer as súas particularidades, as especies máis relevantes que alí viven e os seus problemas ambientais.
Tamén destaca outro panel no que se divulga o panel do novo centro no refuxio de especies irrecuperables. O noso centro é un centro habilitado de acollida de fauna irrecuperable e un centro oficial de rescate de especies CITES. Aquí se acollen exemplares de especies silvestres danadas e irrecuperables para a vida salvaxe procedentes de centros de recuperación de fauna silvestre. Outros exemplares son especies exóticas cedidas e especies CITES procedentes de inspeccións e decomisos realizados polas autoridades. O pasado ano 2021 o noso parque foi declarado Centro de Depósito de Espécimes Vivos CITES, por parte da Autoridade administrativa principal CITES. Este tipo de centros, tamén coñecidos coma Centros de Rescate CITES, teñen a función de acoller de forma temporal ou permanente exemplares recollidos no citado convenio, procedentes de tráfico ilegal, decomisados pola administración en aduanas e accións de inspección en todo o territorio nacional.
O ocio familiar está tamén recollido noutro panel, que é outro dos obxectivos principais deste novo parque ambiental municipal. Ofertar actividades de ocio e tempo libre saudables, integradoras e participativas, porque sabemos que xogar é a mellor forma de aprender e coñecer. Aquí se poden atopar diferentes actividades coma os coñecidos “scape-rooms”, o novo parque de aventura ou as festas de aniversarios para distintos grupos de idade e todos enfocados cunha temática ambiental transversal. No futuro está previsto incrementar esta oferta cun rocodromo exterior para todos os públicos, grandes tirolesas, un parque arqueolóxico e áreas virtuais temáticas. No caso das festas de aniversarios queremos destacar a existencia de distintas opcións para cada grupo de idade, tanto en exterior coma en interior en caso de choiva, as cales comprenden visitas guiadas, xogos de animación, restrexos, scape rooms e obradoiros ambientais.
O renovado exotarium ocupa outro novo panel. Localizado nas instalacións do edificio de usos múltiples, acolle un importante número de especies de réptiles, anfibios, peixes e artrópodos principalmente. Moitas especies son exóticas e procedentes de acollida ou cesión, outras son exemplares CITES e están catalogadas coma ameazadas ou vulnerables e outras incluso son especies exóticas invasoras que permanecen en depósito. Todos o recursos que agocha o exotarium teñen o obxectivo principal de dar a coñecer a diversidade da vida animal, a evolución e o valor de cada especie no ecosistema.
De forma conxunta ao punto anterior, a renovación integral da zona de entrada contempla varias actuacións, onde a naturalización da actual zona da entrada é a mais relevante xunto co traslado do actual parque infantil. A nova entrada contará cun espazo totalmente renovado e naturalizado, para o cal actualmente está en fase de renovación, na cal se están creando zonas axardinadas e camiños de terra con plantas ornamentais, árbores e arbustos que aporten zonas de sombra para o público. Esta renovación formará un espazo verde integral e conxunto co novo parque de aventura situado no conxunto de carballos e cedros existente.
O parque infantil existente será renovado, ampliado e trasladado á zona axardinada superior renovada o pasado ano 2022, de forma que os visitantes máis novos poderán gozar dun maior espazo de ocio, quedando a zona da entrada como zona de paso e transición para o público visitante.
Así mesmo, reinícianse as actividades educativas e divulgativas, de acceso libre e de balde que aportan un valor engadido e adicional á visita a parque. En total se están a planificar máis de 50 actividades planificadas agrupadas en varias categorías, enfocadas a todo o público, que se irán alterando mensualmente e que están contando cunha importante participación. Algunhas destas actividades xa se realizaron o ano pasado e contaron con moi boa participación, mentes que outras son de nova creación. Todas elas contan con prazas limitadas, sendo necesario unha inscrición previa. A continuación se detallan algunhas das mesmas:
Astronomía en familia.
Esta actividade consiste na realización de charlas temáticas de divulgación de astronomía, onde se dan a coñecer os distintos obxecto celestes do firmamento, o sistema solar, o sistema terra-lua, etc. Unhas pequenas pinceladas que tratan de achegar ao público familiar os amplos conceptos astronómicos e a ciencia dunha forma amena e divertida.
Novo planetario didáctico.
As actividades de planetario se renovan de forma integral coa estrea dun novo sistema de proxección esférico a alta resolución e novas audiovisuais, de forma que están dispoñibles máis de 10 novas audiovisuais a alta resolución para o público de todas as idades. Os participantes poderán descubrir dende as constelacións e o sistema solar ata a divulgación de materias coma a física, a bioloxía ou a arqueoloxía nun formato de inmersión e envolvente.
Actividades de enriquecemento ambiental.
As actividades de enriquecemento ambiental se duplican para esta tempada. Todas son moi importantes para os animais nos zoolóxicos, xa que melloran o seu benestar físico e psicolóxico. Basicamente o enriquecemento ambiental consiste en proporcionar estímulos ambientais que permiten aos animais desenvolver condutas específicas propias da súa especie e gozar dun ambiente pouco predecible, como ocorre no medio silvestre. Nestas actividades, os participantes axudarán a construír varios tipos de xoguetes alimenticios para as suricatas, lémures, llamas, burros, etc.) e observarán directamente o comportamento dos animais e a resposta aos distintos obxectos preparados.
O mundo dos artrópodos, réptiles e camuflaxe.
Este obradoiro tamén triplica as opcións. Neles os os participantes poderán manipular distintas especies destes grupos de animais bastante descoñecidos e non moi querido (arácnidos, grilos, insectos pao, escaravellos, serpes, lagartos, tartarugas etc.) e poderán observar as diferencias morfolóxicas, mudas e estruturas biolóxicas que fan deste grupo os campións da supervivencia no noso planeta e a base alimenticia que permite soster a biodiversidade en moitos ecosistemas naturais. No obradoiro do camuflaxe, se traballarán e observarán as distintas estratexias que empregan os animais para ocultarse ou para chamar a atención (mimetismo, aposematismo, camuflaxe, etc.).
Plantación e minidepuradora.
Como o seu nome indica, a plantación consiste no sementado de distintas especies de árbores que trata de promover e dar a coñecer ao público participante os pequenos xestos de conservación dos ecosistemas naturais. “Unha semente hoxe é unha árbore no día de mañá”. Ao mesmo tempo, aos participantes se lle inculca o papel dos árbores para a preservación da biodiversidade e como reguladores da humidade ambiental. De forma conxunta se fai a construción de pequenas depuradoras de auga con material reciclado, que mostran de forma moi simplificada o proceso de limpeza e filtración mecánica de augas turbias.
Obradoiros ambientais.
Estes obradoiros tamén duplican as súas opcións, no cal se oferta un adaptado ás especies do exterior do parque e outro centrado na fauna do exotarium, con distintos recursos e materias. Nestas activiades os asistentes coñecerán e manipularán distintos materiais biolóxicos procedentes das especies do parque (plumas, mudas de artrópodos, mudas de serpes, ovos, cornas, etc.) e recibirán pequenas explicacións da súa procedencia, curiosidades e datos dos mesmos, apoiado con presentacións audiovisuais e material impreso. Este material está constantemente renovándose procedente dos procesos biolóxicos naturais que acontecen no mundo animal. Complementando esta actividade se realzará unha pequena visita guiada coa fauna traballada na mesma.
Estación meteorolóxica.
O ano pasado no parque instalouse unha estación meteorolóxica que obtén en tempo real datos de humidade, temperatura máxima, mínima e promediada, choiva, insolación e velocidade e dirección de vento. Estes datos se gardan e almacenan con intervalos de 5 minutos para construír un rexistro histórico e divulgar posteriormente nas redes sociais. Nesta actividade o público terá acceso a estes datos e poderá coñecer as distintas variacións estacionais e diarias e comparalos cos datos do resto de estacións de Galicia e da península. Ademais coñecerán conceptos habituais no mundo da meteoroloxía coma as altas e baixas presións, como funcionan os frontes e borrascas, a dinámica meteorolóxica, as diferencias entre clima e meteoroloxía e como afecta o cambio climático nas dinámicas ambientais.
Obradoiro de lego saurios.
Outra actividade realizada o ano pasado que amplía os seu contidos. Consiste na divulgación do mundo dos lagartos e dar a coñecer as súas principais características, hábitats, clasificación, especies e ameazas de conservación. Empregando para elo distintos recursos, como é a realización dun obradoiro de montaxe de legos robóticos, presentación audiovisuais e visitas guiadas pola planta -1 do exotarium.
A pegada do tempo.
Neste caso se divulgará o mundo da paleontoloxía para o cal se realizará unha pequena escavación paleontolóxica simulada onde se limparán e clasificarán distintos tipos de réplicas de fósiles, xunto coa observación de fósiles reais, material impreso e audiovisuais de apoio.
Especies exóticas invasoras e aves rapaces irrecuperables.
Esta novas actividades tratan de achegar ao público a problemática das especies invasoras e dar a coñecer os mecanismos para o seu control e evitar a súa proliferación. No caso das aves irrecuperables, se darán a coñecer a súa procedencia, problemáticas, descrición de especies, anatomía e se apoiarán os contidos cun obradoiro de material biolóxico e cunha visita guiadad.
Visitas guiadas temáticas a público xeral.
As visitas guiadas ás instalación do exotarium son unha das novidades desta tempada. Neste caso se achegará ao público o mundo dos réptiles, anfibios, peixes e artrópodos por parte de guías especializados no coidado e manexo destes animais.
Alimentación de fauna.
Neste caso, se informa dos horarios de alimentación dos animais do exotarium (iguanas) e do nocturama (morcegos), de forma que o aporte de alimento das dietas dos animais o realiza o noso persoal en presencia do público, de forma que este poderá observar o comportamento e preferencias alimenticias dos animais.
De forma paulatina, outras novas actividades se irán creando e ofertando durante o ano para que o público visitante poida planificar e elixir entre as que máis lle interese asistir.
Saída de animais da colección zoolóxica.
Xunto coas actuacións recollidas nos puntos anteriores, o departamento técnico continúa na procura de destino para os animais en excedente da colección zoolóxica do parque. Son principalmente os grandes mamíferos que ocupan os recintos exteriores, coma o oso pardo, a leoa, os linces boreais, os linces vermellos, o orix cimitarra, a avestruz, as cebras, os gamos, as llamas e os porco espiños, xunto coas aves acuáticas, así coma os animais acollidos no nocturama, coma son as civetas, chinchillas, quincaús, petaruos, armadillo e morcegos fruxívoros.
Moitos dos animais indicados son difíciles de atopar destino noutros parques zoolóxicos debido a súa avanzada idade ou carácter solitario que imposibilita a reintrodución en grupos xa existentes. A estes efectos se realizaron contactos con outros parques do territorio nacional coma por exemplo o parque da natureza de Marcelle en Lugo, o Zoo Aquarium de Madrid, o zoo de Barcelona, o Zoobotánico de Jeréz, o centro de conservación Zoo Córdoba, a Reserva Zoolóxica MiniHollywood Oasys de Tabernas ou Terranatura Benidorm entre outros.